Szanowni Państwo,
miło nam przedstawić krótkie podsumowanie wizyty studyjnej, która odbyła się w dniach 10-11 października 2022 r w Lizbonie.
Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom – krajowa agencja Ministerstwa Zdrowa, zorganizowała tematyczną wizytę studyjną, która dotyczyła prezentacji działań i rozwiązań prawnych w zakresie przeciwdziałania narkomanii realizowanych w Portugalii. Trzeba wiedzieć, że choć ten kraj jest stosunkowo mały, zagadnienia związane z problematyką narkomanii to jeden z kluczowych problemów społecznych tego kraju na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Jednocześnie wprowadzone w 2001 roku zmiany prawne, rozwiązania profilaktyczne i lecznicze a także podkreślane na każdym etapie pracy z ludźmi hasło: humanizm i pragmatyzm, sprawiły, że obecnie Portugalia stawiana jest jako przykład wzorcowego podejścia do kwestii profilaktyki, terapii, leczenia i redukcji szkód w zakresie narkomanii. To dlatego Lizbona jako siedziba europejskich i krajowych instytucji ds. monitorowania sytuacji narkotykowej stała się celem wizyty Ekspertów Wojewódzkich ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii, przedstawicieli JST na szczeblu regionalnym i lokalnym. Podczas dwóch dni wypełnionych spotkaniami, przedstawiciele województwa lubelskiego, łódzkiego, małopolskiego, śląskiego, mazowieckiego, a także przedstawiciele miasta Grudziądz i gminy Mikołów oraz pracownicy Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom mogli zapoznać się z wzorcową polityką narkotykową w Europie. Województwo lubelskie reprezentowała Pani Małgorzata Romanko – Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Lublinie i dr Justyna Syroka – Ekspert Wojewódzki ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii.
Pierwszy dzień spotkania to wizyta w Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii EMCDDA, czyli zdecentralizowanej agencji Unii Europejskiej, której zadaniem jest dostarczanie UE i jej państwom członkowskim obiektywnych, rzetelnych i porównywalnych informacji o narkotykach i narkomanii. Centrum założono w 1993 r. a od 1995 działa w Lizbonie.
Ze strony EMCDDA przywitali nas Gonçalo Felgueiras e Sousa i Klaudia Palczak, którzy wprowadzili uczestników w zadania i nowe wyzwania przed jakimi stoi EMCDDA, w obliczu zmian prawnych dyskutowanych w Komisji Europejskiej. Jednocześnie Eoghan Quigley przedstawił doniesienia z Europejskiego Raportu Narkotykowego z 2022 r. Pracownicy EMCDDA przedstawili też sposoby monitorowanie narkotyków i narkomanii stosowane przez Agencję oraz najlepsze praktyki w badaniach i systemie zbierania informacji dla państw członkowskich UE.
Ponadto Eksperci i samorządowcy mogli zapoznać się z System Wczesnego Ostrzegania o Nowych Narkotykach (m.in. o dopalaczach) i najnowszymi publikacjami EMCDDA. Przedstawiciele KCPU oraz miasta Grudziądz zaprezentowali system monitorowania alkoholu w Polsce i przeciwdziałania uzależnieniom na poziomie lokalnym. Jednym z poruszonych w dyskusji wątków były również wyzwania i działania zaradcze w związku z wojną w Ukrainie.
Drugi dzień to wizyta w SICAD (Dyrektoriat Generalny Działań wobec Zachowań Uzależniających i Uzależnień). Jest to portugalski odpowiednich polskiego KCPU. W SICAD powitali nas i wprowadzili w problematykę zadań związanych z polityka narkotykową: Sofia Santos – Dyrektor Działu ds. Współpracy Międzynarodowej/Dyrektor Portugalskiego Focal Point, Domingos Duran – Dyrektor ds. Leczenia.
Pani Sofia Santos przedstawiła Krajowy Plan Redukcji Zachowań Uzależniających i Uzależnień 2021-2030 oraz Plan Działania – Horyzont 2024. W sytuację w obszarze narkotyków i alkoholu wprowadził nas Domingo Duran, który opowiedział również o działaniach z zakresu redukcji szkód. Dodatkową atrakcją było również pokazanie symulacji komputerowego programu profilaktycznego realizowanego w portugalskich szkołach: „Me and the others” (Ja kontra oni). W zasady pracy programu wprowadził nas Raul Melo, Koordynator Programu. Następnie uczestnicy przenieśli się do miejsc, w których odbywa się bezpośrednia praca z klientami, uczestnikami wybranych form pomocy. Pierwszym miejscem do którego zaczynają wszystkie osoby, mające kontakt lub problem z narkotykami jest tzw. komisja odwodzenia. Jak to wygląda w praktyce? W przypadku zatrzymania przez policję osoby posiadającej narkotyki ale, których ilość nie przekroczyła wartości progowych, następuje konfiskata substancji, a sprawę traktuje się jako wykroczenie, podchodzące pod prawo administracyjne. Zatrzymanej osoby nie wpisuje się do rejestru karnego (figuruje tylko w kartotece policyjnej i np. może zostać wezwana jako świadek), zostaje za to skierowana na rozmowę do tzw. Komisji Odwodzenia. W przypadku przekroczenia ilości progowych, sprawa jest kierowana do sądu. jest to kluczowa kwestia dla zrozumienia funkcjonowania całego systemu pomocy. Prawo portugalskie dekryminalizuje posiadanie niewielkiej ilości narkotyków ale jednocześnie nie wprowadza legalizacji.
W skład tzw. Komisji Odwodzenia wchodzą osoby decyzyjne w kwestiach prawnych, pracownicy administracji oraz grupa tzw. wsparcia technicznego, czyli psychologowie, socjologowie i inni.
Rolą zespołu technicznego jest przeprowadzenie wywiadu, w celu określenia modelu używania substancji oraz oceny czynników ryzyka. Oprócz tego, wywiad jest ukierunkowany na uświadomienie zagrożeń związanych z zażywaniem narkotyków i możliwych konsekwencji prawnych. W przypadkach poważniejszych stawia się na oddziaływania motywujące do skorzystania z fachowej pomocy.
Następnie komisja ustala sankcje. Obejmują one formalne ostrzeżenie, mandat, a w przypadkach, gdy zażywanie substancji może być groźne dla osób trzecich, np. ze względu na wykonywany zawód – również poważniejsze kary, jak utrata prawa jazdy czy licencji zawodowej.
W przypadku zatrzymania po raz pierwszy, karę zawiesza się warunkowo na trzy miesiące. Zawieszenie może mieć miejsce także wtedy, gdy osoba godzi się poddać leczeniu lub oddziaływaniom profilaktycznym. Zdarzają się również wyjątkowe przypadki odstąpienia od kary, kiedy np. istnieje podejrzenie, że zatrzymany popełni przestępstwo aby zyskać środki na mandat. Nowe podejście zaskutkowało zwiększeniem liczby osób objętych leczeniem. Oprócz tego wskaźniki i trendy używania narkotyków są w Portugalii zbliżone do średnich w Europie.
Kolejnym przystankiem na trasie był Mobilny Metadonowy Program Niskoprogowy (PSBLE), gdzie kierownik zespołu Hugo Faria opowiedział jak zorganizowana jest praca dwóch mobilnych punktów, które dwa razy dziennie dostarczają metadon, środki opatrunkowe i higieniczne, prowadzą wymianę igieł i strzykawek a przede wszystkim dają możliwość skorzystania z terapii metadonowej w 10 lokalizacjach miasta. W Punkcie oprócz programu metadonowego i pracy pielęgniarskiej, wykonywana jest również praca streetworkerów. Poza tym odwiedziliśmy też Ośrodek Pomocy Zintegrowanej (Pokój nadzorowanej bezpiecznej iniekcji i przyjmowania substancji wziewnych). Pracę ośrodka przybliżył Roberta Reis, Koordynator. Oba programy redukcji szkód prowadzone są przez Ares do Pinhal – Organizację Pozarządową ds. Integracji Społecznej. Chcąc przybliżyć Państwu przedstawioną relację, zamieszczamy także galerię zdjęć. Zachęcamy również do zapoznania się bliżej z opisanym systemem, np. poprzez publikację Open Socjety Foundations pt: „Polityka narkotykowa Portugalii. Korzyści wynikające z dekryminalizacji używania narkotyków.”
-
Wydawanie metadonu
-
Zaplecze medyczne w pokoju iniekcji
-
Stanowiska beziecznej iniekcji
-
Siedziba SICAD
-
SICAD siedziba
-
Punkt bezpiecznej iniekcji świetlica drop in
-
Publikacje EMCDDA
-
przedstawiciele woj. lubelskiego i KCPU w SICAD
-
pokój do bezpiecznego przyjmowania środków wziewnych
-
pokój pielęgniarek połączony z punktem bezpiecznego zażywanai środków wziewnych
-
pokój pielęgniarki w punkcie bezpiecznej iniekcjipg
-
polska delegacja i pracownicy EMCDDA
-
Polska delegacja w EMCDDA
-
Polska grupa przed EMCDDA
-
Prezentacja SICAD program rekomendowany
-
prezentacja SICAD
-
program rekomendowany tematy
-
plakaty informacyjne EMCDDA
-
plakaty informacyjne bezpieczna iniekcja
-
pakiet higieniczny program redukcji szkód
-
mobilny punkt metadonowy
-
Małgorzata Romanko i Katarzyna Maciołek w EMCDDA
-
m romanko i j syroka w EMCDDA
-
Lublin Kraków Łódź Warszawa przed EMCDDA
-
Indentyfikator EMCDDA
-
EMCDDA kim jesteśmy
-
EMCDDA co robimy
-
Ekspert wojewódzki Kraków i Lublin przez mobilnym punktem programu metadonowego
-
dyrektor ROPS i Ekspert Wojewódzki przed SICAD
-
dyrektor ROPS i Ekspert Wojewódzki plakaty informacyjne EMCDDA. jpg
-
Dyrektor ROPS i Ekspert Wojewódzki biblioteka EMCDDA
-
5 filarów
-
5 filarów portugalskiej polityki narokotykowej
