Szanowni Państwo,
Informujemy, że trwa akcja 16 dni przeciwko przemocy ze względu na płeć. To międzynarodowe wydarzenie w Polsce realizowane jest między innymi przez Fundację Autonomia. Poniżej przedstawiamy podstawowe informacje na temat tegorocznej edycji a także materiały do pobrania.
Temat przewodni 2019 r.:
Koniec z przemocą ze względu na płeć w świecie pracy!
W 2019 roku, tematem przewodnim Kampanii jest, tak jak w roku ubiegłym, przemoc ze względu na płeć w świecie pracy*. Postawiono wówczas cel zaakceptowania przez Międzynarodową Organizację Pracy (ILO – International Labour Organization) rekomendacji dotyczących instrumentów do walki z przemocą w świecie pracy. Cel ten został osiągnięty! Kolejnym celem jest ratyfikacja i implementacja wypracowanych standardów przez jak najwięcej krajów.
W polskiej edycji Kampanii, ze szczególną uwagą odnosimy się w tym roku do przemocy seksualnej w świecie pracy. Międzynarodowa akcja #MeToo, zapoczątkowana
w USA, w dużo mniejszym stopniu odbiła się echem w Polsce, ale już choćby ostatnie tygodnie przyniosły ujawnienie skandalu w Teatrze Bagatela w Krakowie, gdzie dyrektor teatru został oskarżony o wieloletnie molestowanie seksualne i mobbing wobec pracownic. A to niestety tylko jeden z przykładów tego rodzaju przemocy.
Czym jest przemoc ze względu na płeć w świecie pracy?
Mimo coraz szerszej świadomości na temat przemocy ze względu na płeć i postępów czynionych na poziomie krajowym i międzynarodowym, niewiele mówi się na temat przemocy ze względu na płeć w pracy. Nie wystarczą tu działania wobec pojedynczych sprawców, potrzebna jest systemowa odpowiedź na ten problem, w tym odpowiedź pracodawców! Zgodnie z Konwencją w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW, międzynarodowa konwencja uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ) kobiety mają „prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w warunkach pracy.” Jednakże wiele form przemocy ze względu na płeć odbiera kobietom możliwość pracy lub cieszenia się odpowiednimi warunkami pracy pozbawionymi dyskryminacji.
Dwa główne przejawy przemocy ze względu na płeć, które w znaczącym stopniu wpływają na świat pracy to molestowanie seksualne oraz przemoc ze strony bliskiej osoby (przemoc domowa, jak również przemoc ze strony byłego lub obecnego partnera, z którym kobieta nie mieszka).
Przemoc domowa a świat pracy
Feminiski i aktywistki praw kobiecych od dawna wskazywały, że przemoc domowa to problem publiczny i polityczny, który wpływa na każdy aspekt życia społecznego. Także ONZ dostrzegło znaczenie efektów przemocy ze strony partnera na prawo kobiet do pracy, bez względu na to, czy dzieje się w miejscu pracy, czy w domu. Pokazano, że przemoc ze względu na płeć w środowisku domowym utrzymuje kobiety w rolach podległych i obniża ich zdolność do dążenia i uzyskania lepiej płatnej pracy ze względu na gorszy stan zdrowia, a także wpływa na nieobecności i zmiany pracy. Zwrócono uwagę również na fakt, że kobiety, które doświadczyły przemoc ze względu na płeć, częściej pracują dorywczo lub w zmniejszonym wymiarze godzin niż kobiety, które nie doświadczyły tego rodzaju przemocy.
Kilka informacji ze statystyk:
- 78% ankietowanych osób, które doświadczyły przemocy domowej, przyznało, że spóźniły się do pracy ze względu na tę przemoc.
- 25% ankietowanych osób, które doświadczyły gwałtu, straciły pracę w ciągu roku od zdarzenia, a 30%-53% zatrudnionych osób, które doświadczyły przemocy z/s partnera straciły pracę częściowo ze względu na tę przemoc.
- Dane z Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Włoch, Hiszpanii i in. wskazują, że kobiety przebywające w schroniskach/ośrodkach dla osób dotkniętych przemocą często tracą pracę.
- Przemoc domowa często towarzyszy kobietom także w miejscu pracy. Stalking w miejscu pracy może przybrać formę natarczywego kontaktu i przemocy przez e-mail, telefon, czy media społecznościowe, a także niechciane prezenty czy incydenty przemocy fizycznej czy seksualnej w miejscu pracy. W USA, wśród kobiet, które zostały zamordowane przez partnera, 76% doświadczyły wcześniej stalkingu z ich strony. Stalking to często indykator innych form przemocy – 81% kobiet, który doświadczyły stalkingu przez byłego lub obecnego męża/partnera, z którym mieszkały, doświadczyło także przemocy fizycznej z ich strony.
Dlaczego istotne jest, by pracodawcy nie byli obojętni wobec wpływu przemocy ze strony osoby bliskiej na pracę?
Coraz więcej osób zauważa, że miejsce pracy to ważne źródło prewencji i interwencji w kwestii przemocy domowej. Stabilne zatrudnienie i bezpieczeństwo finansowe to kluczowe czynniki pomagające kobietom wyjść z przemocowych związków, uniknąć izolacji społecznej i utrzymać pewien poziom normalności w ich życiu. Dodatkowo, brak bezpieczeństwa finansowego i bieda często narażają kobiety na doświadczanie przemocy.
W 2016 roku, spotkanie eksperckie Międzynarodowej Organizacji Pracy orzekło, że „przemoc domowa i inne formy przemocy i molestowania są istotne dla świata pracy kiedy wpływają na miejsce pracy”. To ważne oświadczenie, choć niewystarczające. Spotkanie eksperckie Międzynarodowej Organizacji Pracy zostało powołane, by dostarczyć wskazówki dotyczące stworzenia nowego instrumentu odnoszącego się do przemocy wobec mężczyzn i kobiet w świecie pracy, mającego uznać, że miejsce pracy może ograniczyć skutki przemocy domowej, oraz motywować pracodawców do działań w tym kierunku. Takie działania to m. in. oferta płatnego urlopu dla osób doświadczonych przemocą, elastyczne godziny pracy, przeniesienie do innego miejsca pracy, udogodnienia w miejscu pracy, ochrona przed dyskryminacją czy zwolnieniem.
Dlaczego przemoc ze względu na płeć w świecie pracy to kwestia feministyczna
i kwestia praw człowieka?
Przemoc ze względu na płeć w świecie pracy to forma dyskryminacji wobec kobiet i łamanie praw człowieka, co zobowiązuje państwa członkowskie ONZ do przeciwdziałania przemocy ze względu na płeć, stworzenia określonych procedur prawnych i instytucjonalnych wobec jej sprawców, jak i zapewniania wsparcia osobom nią poszkodowanym. Konieczność walki o kres przemocy ze względu na płeć wymaga także kompleksowych działań wykraczających poza indywidualne przypadki. Akty przemocy ze względu na płeć przeciw kobietom (i innym zagrożonym grupom społecznym) to nie wyizolowane incydenty, ale sytuacje powiązane z nierównościami strukturalnymi, co robi z nich problem społeczny. Według standardów praw człowieka, wszelkie formy przemocy ze względu na płeć, włączając te w świecie pracy, uniemożliwiają kobietom cieszenie się z prawa do życia wolnego od przemocy oraz innych praw człowieka i podstawowych wolności. Ponadto, przemoc ze względu na płeć to kwestia feministyczna, gdyż pokazuje pilną potrzebę zaadresowania płciowych mechanizmów przemocy zarówno w przestrzeniach publicznych jak i prywatnych, oraz uznania ich związku z nierównościami płci, dyskryminacją i nierównymi relacjami siły w wielu aspektach życia kobiet. Kobiety muszą mieć możliwość pracować w bezpiecznych warunkach, z godnością, autonomią i prawem do decydowania o sobie.
Jak przemoc ze względu na płeć w świecie pracy szkodzi bezpieczeństwu ekonomicznemu kobiet?
Wrażliwość ekonomiczna (economic vulnerability) i bieda zwiększają ryzyko przemocy wobec kobiet zarówno podczas pracy, jak i poszukiwania pracy. Te mechanizmy często wpływają negatywnie na dostęp kobiet do rynku pracy, a także skazują kobiety na pracę w warunkach wyzysku oraz przemocy ze strony przełożonych, współpracowników, lub osób trzecich. Przemoc ze względu na płeć wobec pracowniczek jest także połączona z ich możliwością pracy, co ma poważne konsekwencje finansowe ze względu na nieobecności, obniżoną produktywność, spóźnienia. Istnieje wiele dowodów na połączenie tej przemocy z przerywaną historią pracy, niskimi zarobkami, utratą zarobków, oraz częstymi zmianami pracy. Wpływ tych utraconych lub obniżonych zarobków w krótkim terminie ma długoterminowe efekty, jak niższe świadczenia emerytalne, co pokazuje negatywny wpływ na ekonomiczne bezpieczeństwo kobiet przez resztę ich życia, który może skutkować biedą w wieku starszym.
Jak przemoc ze strony partnera wpływa na kobiety w świecie pracy?
Kultura dyskryminacji, eksploatacji i przemocy wobec kobiet w pracy jest ściśle związana
z szerszą kulturą społeczną, gdzie patriarchat i nierówny balans sił osadzony
w dyskryminacyjnych stereotypach płci mają wpływ na przemoc ze strony partnera. Przemoc ta ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne kobiet i ma bezpośredni wpływ na wybór pracy, a także wypełnianie obowiązków zawodowych. Ogranicza to kobiety w kwestii finansów i bezpieczeństwa finansowego, w tym także wpływa na zagrożenie bezdomnością dla kobiet i ich dzieci.
Niewątpliwie wiele jeszcze pozostaje w tej kwestii do zrobienia. Tegoroczny sukces walki
o stworzenie rekomendacji dotyczących instrumentów do walki z przemocą w świecie pracy przez Międzynarodową Organizację Pracy to ważny krok w dobrą stronę. Kolejnym celem jest ratyfikacja i implementacja wypracowanych standardów przez jak najwięcej krajów, w tym Polskę.
Na zakończenie, kilka pozytywnych przykładów działań ze świata:
- W 2004 roku, Filipiny stały się pierwszym krajem, w którym ustanowiono 10-dniowy płatny urlop dla osób dotkniętych przemocą domową.
- W 2018 roku, podobny przepis wprowadzono w Nowej Zelandii, gdzie osoby te mogą się dodatkowo ubiegać o elastyczne warunki pracy.
- W Namibii, pracodawca może wnioskować o nakaz ochrony wobec swojej pracownicy/pracownika przed sprawcą przemocy, a w Brazylii sędzia może zakazać pracodawcy zwolnienia osoby, która doświadczyła przemocy domowej, a także nakazać zgodę pracodawcy na czasowy urlop od pracy (do sześciu miesięcy).
- W tej sprawie działają także związki zawodowe! Jeden z przykładów to pierwszeństwo w transferze do innego działu lub siedziby firmy dla osób dotkniętych przemocą (brazylijska firma Correios). Z kolei Unifor (największy kanadyjski związek zawodowy sektora prywatnego) posiada program „Women’s Advocate” (tłum. Adwokat Kobiet), zakładający obecność wytrenowanych przedstawicieli pracowników, którzy mogą wspomagać kobiety w sprawach molestowania w pracy oraz przemocy ze strony osoby bliskiej.
Działajmy i my!
Więcej informacji na temat kampanii międzynarodowej na stronie: https://16dayscampaign.org
* Mówimy o “świecie pracy”, a nie miejscu lub środowisku pracy, by zwrócić uwagę na szerszą definicję okoliczności pracy. “Świat pracy” to nie tylko samo miejsce pracy (jego publiczne i prywatne sfery), ale również:
– miejsca, gdzie pracownica/pracownik spędza przerwę, korzysta z toalety, szatni, przebieralni itd.
– wszystkie miejsca, w których pracownica/pracownik przebywa podczas wyjazdu służbowego, delegacji, szkolenia oraz imprez firmowych
– środki komunikacji dotyczącej pracy, włączając to urządzenia elektroniczne
– mieszkanie służbowe
– czas dojazdu do/z pracy
Materiał pochodzi ze strony organizatora akcji: Fundacji autonomia: http://kampania16dni.pl/o-kampanii/2019-koniec-z-przemoca-ze-wzgledu-na-plec-w-swiecie-pracy/
